Mewn anifeiliaid, yn cynnwys pobl, mae’n tebygrwydd ni o farw yn cynnyddu wrth i ni heneiddio – a does dim llawer y gallwn ei wneud am hynny.

Ond dydy’r llygoden dyrchol noeth – naked mole rat – ddim am gydymffurfio. Mae’r anifeiliaid bychain yma yn gallu byw yn hirach nac unrhwy gnofilyn arall. Ac mae ymchwil newydd wedi dangos nad ydy marwoldeb llygod tyrchol yn cynyddu gydag oed, sy’n golygu mai’r rhain yw’r unig famaliaid sydd ddim yn heneiddio.

Mae llygod tyrchol noeth (Heterocephalus glaber) wedi hen beri syndod i wyddonwyr. Yn ogystal â’u hir oes – gallant fyw nes eu bod yn 30 oed neu fwy – maen nhw’n un o ddim on dwy rywogaeth o famaliaid ag iddynt strwythur cymdeithasol tebyg i wenyn. Ym mhob nythfa, mae hyd at 300 o unigolion yn gweithio gyda’i gilydd i fagu disgynyddion un frenhines. Os bydd y frenhines yn gadael y nyth neu’n marw, bydd un o’r gweithwyr benywaidd arall yn cymryd drosodd.

Gan eu bod nhw’n byw mor hir, mae astudio sut mae llygod tyrchol yn heneiddio yn cymryd amser, ac mae’r rhan fwyaf o’r gwaith sydd wedi ei wneud yn barod wedi defnyddio niferoedd bychain o unigolion dros amser byr. Ond mae’r astudiaeth newydd hon yn defnyddio poblogaeth o lygod tyrchol noeth a ddechreuwyd yn 1980. Gan ddefnyddio data wedi ei recordio dros 35 mlynedd ar gyfer dros 3000 o lygod tyrchol, mae gwyddonwyr o gwmni ymchwil Calico yn yr Unol Daleithiau wedi bod yn edrych ar ystod bywyd yr anifeiliaid.

Yn ôl deddf Gompertz-Makeham, mae’r gyfradd farw mewn pobl yn cynyddu yn esbonyddol gydag amser – hynny yw, yr hynnaf mae rhwyun yn byw, y mwyaf yw eu tebygolrwydd o farw. Mae hyn hefyd yn wir mewn anifieliaid eraill sydd wedi eu defnyddio mewn astudiaethau heneiddio, gan gynnwys ceffylau a llygod.

Ond dydy’r ddeddf hon ddim yn wnelo â llygod tyrchol noeth. Ni ddaeth yr ymchwilwyr o hyd i unrhyw arwyddion o henaint yn yr anifieliaid er gwaethaf eu hoed, boed nhw wedi atgynhyrchu neu beidio. Yn y ffordd yma, maen nhw’n wahanol i bob anifail arall sydd wedi ei astudio o’r blaen.

Dywedodd Rochelle Buffenstein, un o’r gwyddonwyr a wnaeth y gwaith, fod llygod tyrchol noeth yn byw yn llawer hirach nag y byddai rhywun yn ei ddisgwyl o’u maint. “Mae ein hymchwil ni yn dangos nad ydy llygod tyrchol noeth yn heneiddio yn yr un ffordd â mamaliaid eraill,” meddai, “a dyw eu perygl o farw ddim yn cynyddu, hyd yn oed pan maen nhw 25 gwaith yn hŷn na’r oed atgenhedlu.”

Mae cwmni Calico, sy’n rhan o Alphabet, sydd hefyd yn berchen ar Google, yn gobeithio defnyddio’r wybodaeth a geir o astudiaethau fel yr un yma i ddatblygu gwaith ar heneiddo mewn pobl.

“Mae’r darganfyddiadau yma,” meddai Buffenstein, “yn atgyfnerthu’r gred fod llygod tyrchol noeth yn anifieliaid arbennig i’w hastudio er mwyn gwella ein dealltwriaeth o fecanweithiau biolegol hir oes.”

Gallwch ddarllen yr erthygl wyddonol yn eLife yma.

Read this post in English here.